Zeeland kan een rol spelen in een experimentele aanpak van de bijensterfte, zegt de Wageningse bijenonderzoeker Tjeerd Blacquière. Hij doelt op het terugkruisen naar rassen met een natuurlijke varroaresistentie.
In Zuid-Holland en Flevoland is vorig jaar bijna de helft van de bijenvolken gestorven. Verzwakking van bijenvolken door parasieten als de varroa-mijt wordt vaak als boosdoener voor de bijensterfte aangewezen. Er wordt nogal eens gedaan of varroa iets onvermijdelijks is, maar, stelt Blacquière: "In Duitsland en Frankrijk is een paar jaar onderzoek gedaan, waaruit bleek dat imkers de hand ook in eigen boezem moeten steken. Niet alle imkers zorgen even goed voor hun volken."
Imkers houden carnica-bijen. Fokprogramma's van telers, zoals in Kreverhille in Zeeuws-Vlaanderen, zijn gericht op die soort, omdat carnica eigenschappen heeft die imkers prettig vinden. Ze zijn niet erg 'stekerig' en gebruiken weinig van het kleverige propolis. "Onze eigen inheemse bij, de zwarte honingbij, is uitgestorven. Als je niet selecteert maar de natuur zijn gang laat gaan, komen de zwarte bij-eigenschappen terug. Minder fijn voor de imker, maar misschien wel voor het voortbestaan van de soort. Propolis bijvoorbeeld is schimmelwerend. Misschien ligt de oplossing voor de sterfte in natuurlijke selectie, in survival of the fittest. Op het eiland Tiengemeten loopt zo'n experiment. Er is een aantal volkjes neergezet om te kijken of er natuurlijke varroa-resistentie ontstaat. Je hebt voor die proeven geïsoleerd liggende gebieden nodig. Zeeland zou heel geschikt zijn, als je alle imkers mee kunt krijgen."
Over de oorzaken van bijensterfte wordt getwist, maar vermoed wordt dat neo-nicotionoïden een grote rol spelen. Blacquière: "Voor insecten is dat een soort zenuwgif. Deze stoffen beïnvloeden de prikkeloverdracht in de hersenen. Het is dus niet zo gek gedacht dat concentraties gif die nog lang niet dodelijk zijn, al effecten hebben als een slechter geheugen, verminderd oriëntatie- en leervermogen. Het zou theoretisch best kunnen dat de bijen de weg naar de korf niet meer terug kunnen vinden; dat daar een oorzaak ligt van de verzwakking van de volken en de verdwijnziekte. Alleen: in veldproeven met bijen en hommels is van schade niets gebleken. Vandaar dat deze insecticiden toegestaan zijn. Het blijft natuurlijk mogelijk dat de gangbare toetsen en toelatingsprocedures voor de nieuwe generatie insecticiden niet meer voldoen. Toelatingsinstanties zien dat ook. In een internationale commissie wordt nu bezien of aanpassingen nodig zijn. Ik vind dat ook moet worden gekeken hoe insecticiden die afzonderlijk misschien niet schadelijk zijn, in de natuur als cocktail op elkaar inwerken."
Inmiddels worden via de petitie 'Stop de bijensterfte' handtekeningen verzameld voor een onmiddellijk verbod op systemische gewasbeschermingsmiddelen. De petitie omvat daarnaast nog een aantal voorstellen, zoals bij vriendelijk groenbeheer en nestgelegenheid voor wilde bijen.
PZC 30 juni 2009
